Đại Học Y Khoa Bùi Duy Tâm phi vật thể (viết tắt là ĐHYK BDT pvt) khởi sự bằng 20 điều mới được chứng nghiệm trong năm 2017 vừa được đăng trong tạp chí American Academy of Family Physicians May 01, 2018.
1- Measuring Blood Pressure (BP): Đo vội qua áo làm tăng BP lên 4mm Hg cho systolic BP và 7mm Hg cho diastolic BP.
Phải để người bệnh nghỉ ngơi vài phút rồi đo BP với tay trần (using a completely bare arm).
Mẹo vặt (personal experience): Khi bị đo BP để mua bảo hiểm sức khỏe cho người có BP hơi cao, hít vào mạnh, giữ 1 lát rồi thở ra. Làm 5 lần như vậy rồi mới đo thì BP sẽ tụt xuống 1 chút.
Giải nghĩa: Lúc hít vào, lồng ngực dãn ra làm BP tụt xuống.
2- Đo BP cho chính xác để làm quyết định chữa thuốc hay không (tránh việc bị xúc động vì sợ bác sĩ/ white coat hypertension): để bệnh nhân (BN) ngồi yên lặng trong phòng, mắc máy đo BP tự động vào tay (automated cuff) cho đúng cách (cuff phải đặt trên cubital crease 2 ngón tay và dấu đỏ phải ở ngay mé trong cánh tay trên cubital artery) rồi đo cứ mỗi 5 phút. Trung bình của 6 lần đo như vậy có BP thấp hơn khoảng 23/12mmHg so với lúc đo khi mới bước chân vào phòng khám.
3- Dùng thuốc để giữ BP được đúng tiêu chuẩn 120/80 cho người già trên 70 tuổi thì làm giảm risk of CVD (cardiovascular disease) nhưng lại không thuận lợi cho thận (increase the likelihood of renal dysfunction).
Kinh nghiệm bản thân: Khi tôi có Creatinine hơi cao 1.2-1.3, bác sĩ khuyên phải giữ BP thấp còn ngoài ra không có cách chi khác. Gần đây bác sĩ lại nói bây giờ Y Học thay đổi rồi, ông lớn tuổi (70, 80) phải giữ cho BP cao tới 130-140 thì mới tốt cho thận.
Giải nghĩa: BP cao quá làm cứng mô thận nhưng nếu thấp quá thì không đủ máu tới nuôi tế bào thận (poor renal perfusion) làm thận suy.
Suy ra: phải chừng mực (thuyết Trung Dung= Trung là trúng, là đúng nhưng khi áp dụng thì phải + Dung hòa với hoàn cảnh chứ không phải Trung Dung là ba phải, 50/50, nửa nạc nửa mỡ) và phải tùy cơ tùy thời trẻ già khác nhau (Dịch Lý: tùy thời biến dịch).
4- Measuring orthostatic blood pressure: phải đo ngay 1 phút sau khi đương ngồi đứng lên thay vì phải chờ 3 phút sau như trước kia.
Ôn bài: BP thay đổi theo vị trí: cao nhất khi nằm, hạ xuống khi ngồi dậy, hạ nữa khi đứng dậy. Vì thế lúc đêm về sáng 4-5 giờ sáng BP cao nhất (đã nằm suốt đêm), hạ xuống dần khi tỉnh dậy, đến khi nằm lại tăng lên (ngủ trưa hay ngủ tối).
Giải nghĩa: Khi nằm ngang, không có trọng lực, tim phải bóp mạnh, BP tăng lên. Khi đứng, với giúp sức của trọng lực, tim bóp nhẹ hơn, BP hạ xuống. cho nên những người suy tim khi ngủ phải 1/2 nằm 1/2 ngồi (half-seating position) nếu nằm ngang khó thở không ngủ được. Chỉ cần hỏi BN khi ngủ phải cần mấy cái gối là biết độ suy tim nặng nhẹ.
Áp dụng lâm sàng (clinical application): Nếu có chứng orthostatic BP (khi BP khi đứng thấp hơn BP khi ngồi quá 10mmHg) phải cẩn thận lúc ngồi dậy đứng lên vội quá có thể ngất xỉu (syncope) trong vài giây, thường vì thiếu nước (dehydration) như cái chai vơi nước, để nằm nước lên đều tới cổ chai (não có máu lên). Bỗng nhiên đứng lên như cái chai dựng đứng lên, vì chai không đầy nước (BN bị thiếu nước, dehydrated) cổ chai không có nước (não đột nhiên thiếu máu nên bị ngất xỉu (syncope) té xuống có thể rất nguy hiểm). Người trẻ trung khỏe mạnh muscular tonus tốt giữ cho BP ít thay đổi khi đứng lên. Người già muscular tonus yếu lại không uống nước đủ dễ bị chứng orthostatic BP.
Kinh Nghiệm: chú em tôi 82 tuổi nửa đêm không ngủ được, đứng dậy đi bị chóng mặt té xuống gãy cổ (cervical spinal cord bị injured) không thở được (respiratory center bị thương tổn) phải thở máy, liệt tay chân (quadriplegia) [nếu gãy sống lưng thì bị liệt chân thôi (paraplegia)]. Vì thở khó, khí không lưu thông tốt trong phổi nên bị recurrent pneumonia (thường thì BN bị chết vì pneumonia trước khi chết vì chuyện khác). Chú nằm trong ICU suốt 3 tháng, nhiều lần tưởng tiêu rồi nhưng nhờ bác sĩ tài giỏi và ý chí của BN đến nay chú đã thoát chết, thở đều, đương tập đi đứng.
Suy Ra: Blood/Air circulation là rất quan trọng. Phải tập thể dục để khí huyết lưu thông đến khắp nơi trong cơ thể. Uống nước cho đủ (1 lít rưỡi đến 2 lít/ngày). Lúc ngủ mới dậy phải xoa bóp chân tay rồi từ từ dậy. Phải uống nước ngay vì cả đêm không uống. Các phép Thiền Zen, Yoga, Khí Công, Đi Bộ, Thể Dục, Xoa Bóp đều nhằm việc làm cho Khí Huyết lưu thông.
Triết Lý Bùi Duy Tâm:
Nhắc lại chuyện cơ bản, nguồn gốc của cuộc sống là:
CO2 (trong không khí) + H2O (dưới đất) + năng lượng mặt trời ---> Glucose + O2
(chiều đi là Quang Hợp Photosynthesis do cây xanh)
Con bò ăn cỏ, người ăn con bò (năng lượng từ mặt trời qua cây cỏ, qua con bò rồi vào người)
Người ta ăn Glucose/Carbohydrate (hay proteine, lipid được tạo thành từ glucose với N và vài chất khoáng từ đất) + O2 trong không khí (thở qua phổi vào máu, vào tế bào qua chu trình Krebs, rút được năng lượng của mặt trời đem cất vào ATP để sống, để hoạt động nhố nhăng)----> nhả CO2 trả lại cho không khí + H2O cho đất
(chiều ngược lại là sự Hô Hấp Respiration)
Cứ như vậy xuôi ngược thành một vòng Luân Hồi chẳng có gì sinh ra thêm và cũng chẳng có gì mất đi. Con người đặt tên hiện tượng tự nhiên đó là The First Law of Thermodynamics (Định luật thứ nhất của Nhiệt Động Học). Nghe có vẻ oai lắm nhưng có phát minh được cái gì đâu rồi đổ thừa cho Trời, Phật, Chúa, Mahomet để làm tiền hàng tỷ tỷ những đứa ngu. Chúa Phật Mahomet cũng đều chết ngoẻo. Phát minh ra Nguyên tử, Chemotherapy, Genotheory, Immunotherapy hay Robot, AI, 3D Printing cũng chẳng thay đổi được chu kỳ Sinh Tử.
"Gót hồng em muốn quay về,
Dù trần gian có xót xa,
Cũng đành về với quê nhà!"
5- Checking & Treating
Hyperlipidemia in older patients: Nếu không có triệu chứng bị bệnh mạch vành (CVD=conorary artery diseases) thì việc giảm cholesterol ở tuổi > 65 không có hiệu quả còn có hại nếu bắt đầu ở tuổi trên 75. Ngay việc Checking Lipid/Cholesterol cũng không cần thiết ở những tuổi này.
Giải nghĩa: Sau 65 tuổi nếu mỡ chưa làm tắc coronary artery thì chẳng cần phải lo việc checking và treating hạ mỡ/cholesterol vì đời chẳng còn bao lâu, mỡ/cholesterol không đủ thời gian làm tắc mạch vành. Vả lại phải nhớ rằng Mỡ/Cholesterol cũng cần thiết cho màng tế bào. Nếu thiếu cũng có hại.
Lời bàn: thế mới biết nhiều quá hay ít quá đều có hại. Nhiều cái tưởng xấu mà nếu không có nó lại không tốt. Trung Dung hay Chừng Mực là kim chỉ nam cho cuộc sống. Riêng tôi đã 84, tôi cứ tiếp tục check lipidemia (và cả mọi thứ khác). Có mất mát chi đâu. Cho yên tâm và cứ uống lipitor nếu thử tạm ngưng mà lipid lên cao. Thật lòng tôi không hoàn toàn tin các thông tin sốt dẻo, nay đúng mai sai. Chóng cả mặt. Tự mình nghiệm ra là khôn ngoan nhất. Nhưng đừng nhầm với AMA (against medical advice) là không được đâu!
Lời bàn: thế mới biết nhiều quá hay ít quá đều có hại. Nhiều cái tưởng xấu mà nếu không có nó lại không tốt. Trung Dung hay Chừng Mực là kim chỉ nam cho cuộc sống. Riêng tôi đã 84, tôi cứ tiếp tục check lipidemia (và cả mọi thứ khác). Có mất mát chi đâu. Cho yên tâm và cứ uống lipitor nếu thử tạm ngưng mà lipid lên cao. Thật lòng tôi không hoàn toàn tin các thông tin sốt dẻo, nay đúng mai sai. Chóng cả mặt. Tự mình nghiệm ra là khôn ngoan nhất. Nhưng đừng nhầm với AMA (against medical advice) là không được đâu!
6- Sterile gloves offer no benefit for outpatient skin procedures: cho những việc khâu vá vết thương ngoài da (laceration repair & lesion excision) thì sterile hay non-sterile gloves không thay đổi risk of infection.
Application: nhỡ khi không có sterile gloves thì cứ mạnh dạn khâu vá bằng nonsterile gloves chứ không từ chối nhưng nếu có sterile gloves thì vẫn hơn.
7- Confirmatory testing is generally unnecessary for clinically suspected onychomycosis:
Nấm móng chân trông là biết ngay (móng dầy lên từ dưới lòng móng) không cần testing (periodic acid- Schiff stain) trước khi chữa. Sách dạy: Empiric therapy with oral terbinafine (Lamisil) without diagnostic testing was the most cost-effective strategy (oral lamisil hại cho gan với tỷ lệ rất thấp 1/50,000).
Nấm móng chân trông là biết ngay (móng dầy lên từ dưới lòng móng) không cần testing (periodic acid- Schiff stain) trước khi chữa. Sách dạy: Empiric therapy with oral terbinafine (Lamisil) without diagnostic testing was the most cost-effective strategy (oral lamisil hại cho gan với tỷ lệ rất thấp 1/50,000).
Nhận xét: Uống Lamisil tuy tỷ lệ hại gan rất ít nhưng phải uống vài ba tháng liền thì cũng phiền và cũng ớn lắm. Sao không dùng Lamisil ointment để bôi ngoài (nên băng lại cho thuốc ngấm tốt hơn), có khi hiệu quả ngay. Nếu không thì quên nó đi, nấm móng chân không có hại chi cho cơ thể trừ lý do thẩm mỹ.
Chú ý: Phân biệt Cream/Ointment: Cream là thuốc nước, mau tan biến. Ointment là thuốc dầu (oil), không tan, tác dụng lâu hơn.
8- Routine home glucose monitoring is not needed for patients with type 2 DM, not taking insulin: tuy nhiên theo ý tôi khi BN ăn uống chi ngoài thói thường cũng nên thử để xem thứ đồ ăn đó làm tăng hay làm giảm đường trong máu. Thử luôn luôn vừa tốn tiền, đau ngón tay lại vừa risk of infection.
9- Cardiovascular mortality increases with intensive blood sugar control for DM: So sánh giữa Standard treatment (A1C target of 7.0%-7.9%) và Intensive treatment (A1C target of 6.0%) thì thấy dù FBS & A1C thấp hơn khi chữa Intensive nhưng cardiovascular mortality cao hơn cứ chữa theo Standard treatment.
10- Screening for Prediabetes with FBS & A1C is inaccurate: the two hour-glucose tolerance test is the true harbinger (người báo hiệu) of eventual type 2 DM. A1C is neither specific nor sensitive. FBS is specific but not sensitive.
11- No benefit for treating patients with minimally elevated TSH levels: (4.6-10 mIUper L) no need. Only consider treatment if TSH > 10mIU per L.
TSH (thyroid- stimulating hormone) hay được thử cho người lớn tuổi vì già nên tuyến giáp yếu (hypothyrodism) tiết ra ít T4,T3 nên thùy trước của tuyến yên (ante-pituitary hay ante-hypophysis) phải tiết nhiều TSH để kích thích tuyến giáp (Thyroid). Vì thế muốn biết ông bà già này có bị hypothyroidism thì cho thử TSH (thường kèm theo free T4). [TSH cao, free T4 thấp] là chứng Primary Hypothyroidism (primary là chính Thyroid bị suy yếu chứ không phải do nơi khác). Người có tuổi suy yếu Thyroid nên suy nghĩ, đi đứng chậm chạp. Cứ thấy cách phản ứng hay dáng đi là biết già hay trẻ.
12- Pregabalin (Lyrica) is not effective for acute or chronic sciatica.
13- Gabapentin (Neurontin) and gabapentinoids as pregabalin (Lyrica) are inefffective for chronic low back pain and have many side effects:
Neurontin là thuốc chữa partial seizure và post herpetic neuralgia nhưng bọn nghiện thích về những side effect của nó nên hay xin lấy cớ low back pain (vì cũng giảm đau phần nào), một loại yên sĩ phi lý thuần cho bọn nghiện.
14- Physical Therapy is not helpful for acute ankle sprain: cứ nên chữa kiểu thông thường theo RICES protocol (Rest, Ice, Compression, Elevation and Splinting).
15- Corticosteroid injections do not improve outcomes for knee osteoarthritis and may be harmful (cartilage loss).
16- A two-question screen is accurate when screening older adults for depression:
Two written questions:
* trong tháng qua, có bao giờ bạn thấy buồn chán, xuống tinh thần hay tuyệt vọng không?
* trong tháng qua, có bao giờ bạn thấy một chút thích thú, phấn khởi làm cái gì không?
Nếu trả lời No cho cả 2 câu hỏi thì lập tức R/O (Rule Out) loại bỏ chứng depression.
Nếu trả lời Yes cho câu nào đó thì phải làm việc thêm để chẩn đoán chứng depression.
17- There is still no evidence of mortality benefit from prostate cancer screening in the PLCO Cancer Screening trial:
* PLCO Cancer Screening Trial là cái gì?
The Prostate, Lung, Colorectal and Ovarian (PLCO) Cancer Screening Trial is a large population-based randomized trial designed and sponsored by the National Cancer Institute (NCI) to determine the effects of screening on cancer-related mortality and secondary endpoints in men and women aged 55 to 74. The screening component of the trial was completed in 2006. Participants are being followed and additional data will be collected through 2015. In 2011, the follow up was streamlined and began being moved from the Screening Centers to the Centralized Data Coordinating Center (CDCC). Numerous epidemiologic and ancillary studies are also underway to answer related crucial questions.
* PLCO cho ta biết cái gì?
PLCO results showed that:
· Colorectal cancer screening with flexible sigmoidoscopy decreased both the incidence (21%) and death from the disease (26%) over an average of almost 12 years when compared to the usual care group.
· Participants who received annual chest X-ray for 4 consecutive years had nearly the same mortality rate from lung cancer as participants who received usual care.
· Screening with CA-125 and transvaginal ultrasound increased the number of ovarian cancers diagnosed but did not reduce the number of deaths from these cancers.
· Men who underwent annual prostate cancer screening with PSA testing and DRE had a 12 percent higher incidence of prostate cancer than men in the control group but the same rate of death from the disease.
* Lời bàn:
· @ Colon cancer (Ung Thư Đại Tràng) Việc năng đi kiểm tra đại tràng (Coloscopy hay Colonoscopy) đúng định kỳ do bác sĩ chỉ định là cần thiết (phát hiện ra ung thư lúc còn sớm để kịp chữa, giảm tỷ lệ tử vong). Thường sau 50 tuổi phải bắt đầu làm Coloscopy (Colonoscopy) và phải theo dõi F/U (Follow-up) lâu mau tùy theo tình trạng BN. Nếu có người thân trong gia đình đã bị ung thư đại tràng thì phải kiểm tra sớm hơn 5 -10 năm trước tuổi người thân bị ung thư. Thí dụ: cha bị ung thư đại tràng lúc 40 tuổi thì con đã phải bắt đầu đi soi ruột năm 30 tuổi.
Đối với người VN, Thái, Hàn, Hoa thích ăn cay chua thì việc soi bao tử (dạ dày) upper GI endoscopy còn cần thiết hơn coloscopy (colonoscopy). Sách Tây chỉ chú trọng tới colon vì họ ăn thịt nhiều dễ bị ung thư đại tràng. Ta nghèo, ăn cơm rau nhạt nhẽo nên răng hô như dân quê miền Bắc (xin lỗi nhé!), phải thêm gia vị vào cho dễ nuốt nên hay bị ung thư bao tử và ít bị ung thư ruột. Bây giờ dân VN khá rồi, ăn thịt nhiều và chua cay cũng rất đậm đà dân tộc nên bị cả 2 loại ung thư. Nếu có bác sĩ Tây là family doctor thì phải yêu cầu (insist) đòi đi soi bao tử upper GI endoscopy cùng một lúc với coloscopy. Bây giờ ở VN nhất là Medic Hòa Hảo của BS. Phan Thanh Hải làm CT Scan (virtual coloscopy) trước nếu có gì nghi ngờ mới thọc ống soi. Đó là cách chơi đại gia. Ngày trước ra ngõ gặp anh hùng, bây giờ ra đường là đụng phải đại gia.
@ Lung cancer (ung thư phổi):
· PLCO nhận thấy dù có kiểm tra bằng chest X-ray hàng năm hay không, số tử vong cũng không giảm đi so với nhóm không kiểm tra.
· Bây giờ có xu hướng không chụp phim phổi hàng năm nữa (annual chest X-ray) trừ phi có triệu chứng vì 2 lý do: tránh tác hại của X-ray và lesion hiện lên trên X-ray thường quá trễ. Muốn detect từ lúc còn sớm phải dùng MRI trong những trường hợp có lý do chính đáng. Nhiều trường hợp có triệu chứng rất sớm (ho lâu hơn thông thường) đi chụp phim phổi, phát hiện, chữa ngay kịp: cắt bỏ (ectomy). Thoát! Bà vợ ông bạn nhạc sĩ nổi tiếng của tôi, năm 70 tuổi, chỉ húng hắng ho, đi chụp thấy ung thư tràn khắp 2 lá phổi. Vài tháng sau mất. Cái ung thư phổi thật khó lường, khó kiểm tra nên số tử vong rất cao. Bản thân tôi cũng chẳng biết đề phòng làm sao (dù không hút thuốc và không chịu để ai hút thuốc trong nhà mình). Chẳng nhẽ hơi ho một tý là đi làm MRI sao! mà ho thì có cả vô số lý do (tôi sẽ viết 1 bài về Ho_Cough).
@ Ovarian cancer (ung thư buồng trứng):
· PLCO dùng Siêu Âm Ultra Sound (TVUS) và thử máu CA-125 blood test (một biomarker detecting cancer at early stage), đã phát hiện được nhiều trường hợp bị ung thư buồng trứng để chữa trị sớm. Nhưng số tử vong vẫn không giảm đi so với tình trạng không đi kiểm tra hay không chữa trị. Như vậy có nghĩa kiểm tra hay không kiểm tra, chữa trị hay không chữa trị cũng chết như nhau sao. Đáng lo và đáng buồn!
· The 2 tests used most often to screen for ovarian cancer are transvaginal ultrasound (TVUS) and the CA-125 blood test. TVUS is a test that uses sound waves to look at the uterus, fallopian tubes, and ovaries by putting an ultrasound wand into the vagina. ... CA-125 is a protein in the blood.
· Ung thư buồng trứng (ovarian cancer) rất khó biết khi mới phát. Ngay khi đã trễ mà chỉ thấy ăn mất ngon hay sút cân, hiếm khi đau bụng hay to bụng ra để phải lưu ý.
· Ovarian cancer often goes undetected until it has spread within the pelvis and belly. At this late stage, ovarian cancer is more difficult to treat and can be fatal.
Ovarian cancer often has no symptoms in the early stages. Later stages are associated with symptoms, but they can be non-specific, such as loss of appetite and weight loss.
Women are more likely to have symptoms if the disease has spread beyond the ovaries, but even early- stage ovarian cancer can cause them. The most common symptoms include: Bloating, Pelvic or abdominal pain.
Surgery and chemotherapy are generally used to treat ovarian cancer.
· Y Học đang cố tìm cách chẩn đoán sớm bằng cách phối hợp lâm sàng với các Biomarker CA-125, HE4, OVA1. Biomarker rất ích lợi ngoài việc chẩn đoán còn trong việc theo dõi kêt quả điều trị và phát hiện trường hợp tái phát (recurrence).
· There are no effective early-detection modalities for epithelial ovarian cancer (EOC), the fifth leading cause of cancer death in women. However, the 5-year survival rate for women diagnosed with stage I disease is 90%, demonstrating the need for improved early-detection methods. Biomarkers are used in conjunction with clinical assessment, for screening and detecting cancer occurrence, and for determining response and recurrence. Currently, two biomarkers (CA-125 and HE4) are used for monitoring and identification of recurrence of EOC; a third marker (OVA1) is used as the differential in a preoperative setting. In addition to serum markers, researchers are looking at an ovarian cancer symptom index, which may improve specificity to malignancy detection.
@ Prostate cancer (ung thư tiền liệt tuyến:)
· PLCO nhận thấy hàng năm sàng lọc (screening) prostate cancer bằng PSA và DRE annual prostate cancer screening with PSA testing and DRE, phát hiện được nhiều ca ung thư hơn không kiểm tra là 12% nhưng tỷ lệ tử vong cũng không khá hơn không kiểm tra như ung thư phổi và ung thư buồng trứng.
· Ôn bài (Review): DRE (digital rectal examination): Bác sĩ dùng ngón tay đeo găng khám trong hậu môn xem prostate có mềm đều (soft), không to là normal hay to hơn bình thường nhưng còn soft đều là chứng BPH (benign prostate hypertrophy) thường xảy ra cho người lớn tuổi, vì tiền liệt tuyến lớn (prostate hypertrophy) chặn đường tiểu, không đái hết một lần được nên có triệu chứng đái vặt, đêm phải dậy đi đái (nocturia). Đây là bướu lành (benign), phải dùng thuốc Flomax hay + thêm finasteride (proscar) để làm bướu chậm tăng trưởng. Một số urologist có khuynh hướng không thích finasteride vì làm giảm PSA một cách ảo (nghĩa là việc giảm PSA không đi đôi với thực trạng của prostate, làm BN tưởng bở không đề phòng).
Finasteride là một androgen inhibitor có thể sinh nhiễu sự nhất là làm giảm nhuệ khí đàn ông. Nếu prostate lớn quá, bít đường tiểu thì phải cắt bỏ (ectomy) tức là prostatectomy. Trước kia hậu phẫu thuật post-prostatectomy gây nhiều complication như urine incontinence và impotence (tôi có ông bạn bác sĩ người Mỹ, sau khi mổ phải mặc tã suốt đời, rất ân hận đã chọn prostatectomy). Bây giờ phẫu thuật rất tinh vi, an toàn bằng kỹ thuật laparoscopic and robotic anatomic nerve-sparing radical prostatectomy. Mổ xong không bị impotence hay ED (erectile dysfunction). Nếu DRE thấy prostate lớn và có nodule cứng thì phải nghi ngờ bị ung thư nhất là PSA lại tăng lên đột ngột hay cao hơn 4microgram/ml (normal range: 0-4 microgram/ml)
· PSA (prostate specific antigen) là một biomarker cho prostate cancer. Nếu PSA tăng cao: (4-10) với normal DRE thì phải đo thêm Free PSA. Tỷ số free PSA/total PSA > 25% thì xác suất bị ung thư ít. Nếu free PSA% < 25% thì xác suất bị ung thư cao, nếu < 10% thì xác suất bị ung thư là 56%.
· Free PSA% còn đánh giá ung thư nặng nhẹ. Low PSA % là high grade cancer. Higher PSA % trong slower growing tumour.
· PSA cao trong các trường hợp sau: prostate lớn vì BPH (bướu lành) hay cancer, viêm tiền liệt tuyến (prostatitis), sau khi làm các thao tác (procedure) đụng chạm tới prostate như DRE, thông đường tiểu, ejaculation (trước khi đi thử PSA không được giao hợp trong vòng 3 ngày và phải uống kháng sinh Ciprofloxacin 10 hôm nếu có triệu chứng prostatitis).
· PSA giảm xuống khi dùng Finasteride hay các loại anti-androgens hay nằm trên giường (bedrest) lâu ngày.
· Gần đây các nghiên cứu thấy PSA không hoàn toàn đáng tin cho việc chẩn đoán/theo dõi (diagnosis hay F/U) ung thư tiền liệt tuyến nên đã bắt đầu dùng các biomarkers khác như PCA3 và TMPRSS2:ERG gene.
Biopsy ( Sinh Thiết): BN có triệu chứng hay không, DRE có thấy prostate lớn có cục cứng hay không mà PSA lên cao quá 4 với Free PSA % < 20-25% là phải theo dõi 1 tháng sau. Nếu tình trạng xấu hơn (thí dụ PSA tiếp tục tăng cao, Free PSA % tiếp tục giảm xuống) phải nghĩ đến việc làm Biopsy (Sinh Thiết). Kết quả Biopsy có cancer nếu chưa lan ra ngoài prostate thì chữa bằng Radiation (nếu tumor < 1.5cm), bằng prostatectomy như đã tả bên trên (nếu tumor > 1.5cm và còn nằm trong vỏ (capsule) của prostate. Khỏi 100%.
18- Discussion cancer screening:
@Theo PLCO người già (trên 72-75) không cần làm Cancer Screening vì nếu có mầm cancer thì cũng sẽ chết vì chuyện khác trước khi chết vì cancer. PLCO khuyên không nên nói với BN rằng:"Còn sống bao lâu nữa đâu mà phải lo chuyện cancer". Nên nói:"Cancer Screening không giúp bạn sống lâu hơn". Làm cancer screening tìm ra chuyện gì bất thường lại lo lắng chữa chạy mất vui sống (quality of life), tốn tiền của gia đình (lý do costly). Cứ quên đi những chuyện bệnh tật mà vui sống lúc cuối đời. Nhất là cancer đã tràn ngập cơ thể mà cứ lo bán nhà cửa để lo tiền mua thuốc Hóa Trị (Chemotherapy) để phải sống khổ chết khổ như ở VN bây giờ.
@ Riêng tôi thì không nghĩ như PLCO. Cứ tiếp tục Cancer Screening và đi General Check theo định kỳ. Có mất mát gì đâu trong trường hợp cá nhân của tôi (đã 84 nhưng vẫn ăn, ngủ, yêu...công việc và cái này cái nọ). Kết quả ra sao sẽ tùy cơ quyết định. Sao vội gác kiếm nhỉ!
19- There is little, if any difference in safety in Celecoxib (Celebrex), Naproxen and Ibuprofen (Advil, Motrin): Nên nhớ các thuốc chống đau mà dùng lâu rất có hại. Ngay một thứ rất thông thường như Motrin 400mg hay Advil 200mg (bán tự do over the counter) mà dùng lâu hơn một vài tuần lễ cũng có thể gây hại thận. Bà mẹ tôi uống Motrin 10 hôm vì đau lưng: creatinine tăng vọt từ 1 lên trên 2. Phải chữa nguyên nhân, chữa triệu chứng chỉ trong chốc lát thôi. Mỗi người hợp với một thứ thuốc. Không hẳn thứ này tốt hay thứ kia không tốt. Nếu muốn dùng Celebrex (đắt hơn Motrin hay Naproxen nhiều) nên mua generic version là Celecoxib, chỉ nên uống 200mg/ngày thôi.
20- Treatment of sleeep apnea: Người có chứng ban ngày mệt mỏi và hay buồn ngủ là triệu chứng của bệnh Sleep Apnea, rất nguy hiểm khi lái xe ngoài highway, có thể chữa bằng dùng máy positive airway pressure khi ngủ (bác sĩ sẽ chỉ dẫn cách dùng). Cách chữa này giúp ích giảm triệu chứng buồn ngủ ban ngày nhưng không làm giảm adverse cardiovascular events or Mortality.
· Chẩn đoán bằng Sleeping Test khi có triệu chứng mệt mỏi, buồn ngủ ban ngày.
· Kết luận: Bài viết trên đây bàn về 20 việc mà các nghiên cứu Y Học trong năm 2017 đã tìm ra thấy khác với sự hiểu biết trước đây về các chuyện rất thường thức trong đời sống hàng ngày, vừa được công bố trên tạp chí American Academy of Family Physicians trong số báo May 01, 2018.
· Ta thấy có vẻ như nền Y Học hiện đại có tiến bộ đến đâu với các cách chữa trị Chemotherapy, Radiotherapy, Genotherapy, Immunotherapy hay các phẫu thuật Laparoscopic, Robotic cũng chỉ vơi được cơn đau, mối sầu vạn cổ trong chốc lát. Cái vòng kim cô Sinh Tử vẫn quanh quẩn luân hồi "từ rạng đông cao đến đêm ngọt ngào" có thay đổi được chi đâu mà phải run sợ, cầu xin, van lạy. Sao ta không Hòa nhi bất đồng với thế nhân, giữ tấm lòng Nhân Ái và thản nhiên chân đạp đất, đầu đội trời cho tư tưởng đụng đến trăng sao bao la vời vợi.
Bùi Duy Tâm
Biệt thự Hương Tâm, đại lộ Hoàng Hôn, TP. San Francisco
Ngày 12 tháng 5 năm 2018
No comments:
Post a Comment